Historia Orla cz.2

W średniowieczu powstało w Orlu grodzisko, które prawdopodobnie należało do terytorium pilskiego - opola pieleszewskiego. W czasach rozwoju państwa polskiego w XII wieku Orle stało się prawdopodobnie własnością klasztoru cysterskiego w Oliwie. Miejscowość słynęła z jeziora obfitującego w trocie. Zgodnie z zapisów klasztornych jedna dziesiąta część połowów miała być odprowadzana jako danina.

Pierwsza wzmianka o Orlu pochodzi z XIV roku, kiedy ziemie te znalazły się w granicach państwa zakonnego. Zapisek mówi o obowiązku mieszkańców tej osady zbierania siana z nadjeziornych łąk dla komtura gdańskiego. W dokumentach Źródłowych z około 1400 roku wzmiankowana jest drobnorycerska osada Orle, krótka ulicówka ze zwartą zabudową powstała w wyniku rozrostu osady jednodworcznej. Generalny układ miejscowości został zachowany do dnia dzisiejszego (przysiółek Gwizdówka).

W czasie wojny trzynastoletniej, którą Polska toczyła z Krzyżakami, Orle zostało na krótki czas przekazane zbiegłemu ze Szwecji królowi Karolowi. Po pokoju toruńskim w 1466 roku Orle wraz z całym Pomorzem wróciło do Polski. W tym okresie Orle często zmieniało właścicieli, aby powrócić pod władzę Gdańska, gdzie pozostawało aż do 1545 roku. Od około 1600 roku Orle zostało włączone do klucza dóbr bolszewskich (Lukas Bolszewski, Mathias Bolszewski z Bolszewa), do którego należały także Bolszewo, Gościcino i Prusewo. W 1600 roku według dokumentów Źródłowych w Orlu mieszkało 6 gospodarzy.

W roku 1772 w wyniku rozbioru ziemia wejherowska dostała się pod zabór pruski, jednak Orle nadal było własnością polskich rodzin. Po roku 1773 miejscowość została wydzierżawiona niejakiemu Rohde przez Friedricha Janowskiego . Zgodnie z księgami dekanatu puckiego Orle (Orla) należało do rodziny Janowskich także w latach 1776-1789. W owym czasie miejscowość zamieszkiwało 10 rodzin. Właściciele polscy zarządzali dobrami do roku 1839 (Janowscy, później Przebendowscy). W tym czasie folwark Orle wraz z Prusiewem obejmował 4330 morgów ziemi, a poza tym karczmę i młyn obozowy.

Następnie Orle stało się własnością meklemburskiego banku hipotecznego w Sewerynie, który pozostał właścicielem tych ziem do końca XIX wieku. W roku 1869 w Orlu znajdowało się 5 gospodarstw i zamieszkiwało je 169 osób, zaś w 1871 roku 161 osób. Po otwarciu cementowni w Wejherowie w 1872 roku zaczęto eksploatację kredy jeziornej na jeziorze Orle i transportowaną ją za pomocą barek kanałem Redy. Na ten okres przypada najbardziej dynamiczny rozwój wsi. W tym czasie powstała także szkoła w 1887 roku. Skutkiem rozwoju miejscowości było powołanie gminy wiejskiej Orle, do której włączono cementownię.

Fragment tekstu: Jacek Macholl "Plan odnowy miejscowości Orle Plan rozwoju sołectwa w latach 2008-2010"